ÖLÜME BAĞLI KONULAR (VASİYETNAME, CENAZE NAKLİ, TEREKE, MİRAS, YURT DIŞINDAKİ MİRASIN İNTİKALİ)
Vasiyetname
Mümeyyiz, yetişkin olan ve kısıtlı bulunmayan 15 yaşını doldurmuş herkes malvarlığının tamamı veya bir kısmı üzerinde vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir. Vasiyet, Türk Medeni Hukuku uyarınca, resmi şekilde veya miras bırakanın el yazısıyla, ya da sözlü olarak yapılabilir. Resmi vasiyetname, iki tanığın huzurunda memur tarafından düzenlenir. Memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir. El yazılı vasiyetnamenin, yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek, başından sonuna kadar miras bırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname her dilde yazılabilir.
5 Ekim 1961 tarihinde Lahey’de düzenlenen Vasiyetname Tasarruf Şekline İlişkin Kanunlar İhtilafı Hakkında Sözleşme uyarınca, Alman hukuk düzenine uygun bir vasiyetname, Almanya’da yapıldıysa, Türkiye’de de geçerlidir. Aynı şekilde Türkiye’de yapılan bir vasiyetname, Türk hukuk düzenine uygun ise Almanya’da da geçerlidir.
Cenaze nakli
Cenaze nakil işlemlerinin tümü, Almanya´da faaliyet gösteren cenaze firmaları tarafından yapılmaktadır. Cenaze nakli için gerekli belgeler:
- Alman yerel savcılığı tarafından düzenlenen defnetme izni (Freigabebescheinigung)
- Alman yerel nüfus idaresi (Standesamt) tarafından düzenlenen cenaze nakil izni (Leichenpass)
- Ölen kişinin pasaport ve nüfus cüzdanının aslı,
- Bilgi formu (Cenaze nakil firması tarafından düzenlenir),
- Ölen kişinin Türkiye ve Almanya adresi, evli ise eşinin adı ve soyadı ile adresi,
- Cenaze nakil belgesi (Türk Baş konsolosluklarınca düzenlenir)
Miras
Türkiye ile Almanya arasındaki 28 Mayıs 1929 tarihli Tereke Anlaşmasına göre;
Alman vatandaşlarının Almanya ve Türkiye’de olan menkullerinin (taşınabilir mallar -para, araba, mücevher vb.) ve Almanya´da bulunan gayrımenkullerinin (taşınmaz mallar – arsa, tarla, ev, daire, vb. gibi mallar) tereke işlemleri Alman Tereke Mahkemesinin (Nachlassgericht) düzenlediği Mirasçılık Belgesine (Erbschein) göre yapılmaktadır. Türkiye’deki gayrımenkuller için ise, Türk Sulh Mahkemesinden veraset ilamı (Mirasçılık Belgesi) çıkartılması gerekmektedir.
Türk vatandaşlarının, Almanya ve Türkiye’de olan menkullerinin ve Türkiye’de bulunan gayrımenkullerinin tereke işlemleri Türk Sulh Mahkemesinden alınacak veraset ilamına (Mirasçılık Belgesi) göre yapılmaktadır. Almanya’daki gayrımenkullerin veraset işlemleri için ise, Alman Tereke Mahkemesinden Mirasçılık Belgesi çıkartılması gerekmektedir.
Ölümden sonra Almanya´da yapılacak işlemler Türk Konsoloslukları nezdinde yapılacak işlemler
Ölüm olayının, cenaze firması veya ölenin yakınları tarafından Türk Konsolosluğu´na bildirilmesi gerekmektedir (işlemler harçsız yapılmaktadır). Bildirimde gerekli belgeler:
- Alman nüfus idaresinden (Standesamt) temin edilecek çok dilli ölüm ilmuhaberi (Internationale Sterbeurkunde, Formule C)
- Ölen kişinin pasaport ve nüfus cüzdanı
- Ölümü tespit eden doktorun düzenleyeceği, ölüm sebebini gösterir rapor (Todesbescheinigung)
- Alman yerel nüfus idaresi (Standesamt) tarafından düzenlenen cenaze nakil izni (Leichenpass, mehrsprachig)
Nüfus İdaresi (Standesamt) nezdinde yapılacak işlemler
Nüfus idaresinden ölüm ilmuhaberinin (Sterbeurkunde) çıkartılması gerekmektedir.
Gerekli belgeler:
- Ölümü tespit eden doktorun düzenleyeceği, ölüm sebebini gösterir rapor (Todesbescheinigung)
- Vefat eden bekar ise Çok Dilli Doğum Belgesi
- evli ise, Çok Dilli Evlenme Kayıt Örneği (Formül B)
- boşanmış ise kesinleşmiş boşanma kararı,
- dul ise Çok Dilli Evlenme Kayıt Örneği (Formül B)
- ve vefat etmiş eşin ölüm ilmuhaberi
Vergi Dairesi (Finanzamt) nezdinde yapılacak işlemler
Miras yoluyla bir hak kazanan, terekenin varlığından haberdar olduktan sonra en geç üç ay içinde ilgili vergi dairesine yazılı bildirimde bulunmakla mükelleftir.
Alman Ölüm Yardımı (Sterbegeld)
Alman Sağlık Sigortası (AOK, BKK, vs.) tarafindan ödenen ölüm yardımı, 01 Ocak 2004 tarihinden itibaren kalkmıştır. Bununla birlikte, ölüm olayının Sağlık Sigortasına bildirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
İşveren nezdinde yapılacak işlemler
İşverene ölüm olayı bildirilerek aşağıdaki belgeler istenmelidir:
- Vergi karnesi (Lohnsteuerkarte)
- Emeklik Sigortası için „Entgeltbescheinigung“
- vefat edenin ailesine gönüllü bir ödeme yapıp yapmayacağı iş sözleşmesinde kayıtlıdır. Ayrıca, bu hususta işverenden bilgi istenebilir
- Mirasçılar, vefat edenin işvereninden izin parasını talep edebilirler. Ancak, izin parası gönüllü bir ödeme olduğu için, işverenin bu ödemeyi yapmak hususunda yasal bir mükellefiyeti yoktur
Alman Emeklilik Sigortası
Dul aylığı (Witwen / Witwerrente):
- Sigortalının, ölüm tarihine kadar aylık almış olması veya genel bekleme süresi olan beş yılı doldurmuş olması durumunda, dul (kadın/erkek) aylığına hak kazanılır.
- Eşin ölümünden sonra tekrar evlenmeyen diğer eş dul aylığı alır.
- Dul kalan, Almanya’da ikamet ediyorsa vefat eden eşinin bağlı olduğu Alman Emeklilik Sigortasına, Türkiye’de ikamet ediyorsa T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Bölge Müdürlüğü’ne başvuruda bulunmalıdır.
- Almanya’da iki çeşit dul aylığı bulunmaktadır: “küçük dul aylığı” ve “büyük dul aylığı”.
- Dul kalan eş, “Büyük dul aylığı”na; -45. yaşını doldurmuşsa veya, -Çalışma yeteneği azalmış ise (bu durumda olduğu sürece) (Erwerbsgemindert) veya, -02 Ocak 1961 tarihinden önce doğmuş ve meslek icra edemez durumda ise (Berufsunfähig) veya, -Vefat eden eşi ile müşterek çocuğunu, ya da vefat eden eşinin bir başkasından olmuş
- 18 yaşından küçük çocuğunu yetiştirdiği müddetçe (çocuk bedeni, akli veya ruhi bir sakatlıktan dolayı kendi geçimini sağlamaktan aciz ise, aynı çatı altında yaşanması halinde 18 yaş sınırlaması ortadan kalkar). hak kazanır.
Yukarıda belirtilen koşulların mevcut olmaması halinde ise, dul kalan eş “küçük dul aylığı”na hak kazanır. Küçük dul aylığı, vefat tarihini izleyen 24 ay ödenir. Ancak, ölümün 1 Ocak 2002 tarihinden önce meydana gelmiş olması, ya da evliliğin 01 Ocak 2002 tarihinden önce akdedilmiş bulunması ve eşlerden birinin 02 Ocak 1962 tarihinden önce doğmuş olması halinde 24 aylık sınırlama ortadan kalkar.
Öte yandan, gerekli koşulların vefat tarihinden daha sonra oluşması halinde de, dul kalan eş dilekçe ile başvurmak suretiyle, büyük dul aylığı almaya başlayabilir.
Dul aylığının bağlanabilmesi için, evlilik akdinin ölüm olayından en az bir yıl önce gerçekleşmiş olması gerekir. Ancak, ölüm olayı bir kaza sonucu meydana gelirse veya buna benzer bazı özel durumlarda (örneğin evlilik 01 Ocak 2002 tarihinden önce akdedilmişse) bu bir yıllık süre koşulu aranmaz.
Bir önceki eşten dul aylığı
01 Temmuz 1977 tarihinden önce boşanmış ve daha sonra bir başka kişi ile evlenmiş, ancak bu yeni evlilikleri de boşanma veya butlan nedeniyle sona ermiş kişiler, anılan tarihten önce evli oldukları eşlerinin vefatı halinde de büyük veya küçük dul aylığına hak kazanırlar.
Yetiştirme aylığı (Erziehungsrente)
30 Haziran 1977 tarihinden sonra evlilikleri boşanma veya butlan kararı nedeniyle sona erenler, eski eşlerinin vefatı halinde, yeniden evlenmemiş olmak ve vefat tarihinden önce en az 5 yıl sigortalı olmak kaydıyla, vefat eden eşi ile müşterek çocuğunu ya da vefat eden eşinin bir başkasından olmuş 18 yaşından küçük çocuğunu yetiştirdikleri müddetçe (çocuk bedeni, akli veya ruhi bir sakatlıktan dolayı kendi geçimini sağlamaktan aciz ise, aynı çatı altında yaşanması halinde 18 yaş sınırlaması ortadan kalkar) yetiştirme aylığına hak kazanır. Ancak, bu aylık en fazla 65 yaşına kadar ödenir. 65 yaşının doldurulmasından sonra yetiştirme aylığının yerine genel yaşlılık aylığı bağlanır.
Yetim aylığı (Waisenrente)
Sigortalının ölümünden sonra evlilik içi, evlilik dışı ve evlatlık çocuklarına yetim aylığı bağlanır. Ayrıca, ölenin evinde yaşamış olan üvey çocuklar (Stiefkinder) ve bakımı üstlenilen çocuklar (Pflegekinder) ile ölenin evinde yaşamış ve geçimi çoğunlukla ölen tarafından sağlanmış torunlar ve kardeşlere de yetim aylığı bağlanır.
Yetim aylığı hakkı, esas olarak 18 yaşın doldurulmasına kadar geçerlidir. Yetim, bundan sonra okula giderse (Türkiye’de de) veya meslek eğitimi ya da isteğe bağlı sosyal hizmet yaparsa veya bedeni, akli veya ruhi bir sakatlıktan dolayı kendi geçimini temin edemez durumda ise, süre 27 yaşın doldurulacağı tarihe kadar uzar.
Anne veya babası ölen çocuklar, ekonomik durumları ne olursa olsun, kendilerine bakmak zorunda olan bir anne veya babaları yoksa tam, varsa yarı yetim aylığına hak kazanırlar.
Yetim aylığı bağlanması için, hak sahibinin, Almanya’da ikamet ediyorsa vefat edenin bağlı olduğu Alman Emeklilik Sigortasına, Türkiye’de ikamet ediyorsa T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Bölge Müdürlüğü’ne başvuruda bulunması gerekmektedir.
Çocuk parası (Kindergeld)
Çocuk parası alan eş vefat ederse, diğer hak sahipleri (çocuğun annesi, babası, büyükanneleri ve büyükbabaları olabilir) Aile Kasasına (Familienkasse) ölüm olayını bildirir ve çocuk parasının kendilerine ödenmesi için talepte bulunurlar. Çocuğun vefatı halinde de ölüm olayının aile kasasına bildirilmesi gerekir. Aksi takdirde çocuğun ölümünden sonra ödenen çocuk parası geri istenir.
Vergi iadesi (Lohnsteuerjahresausgleich)
Vergi iadesi için mirasçılar Vergi Dairesine (Finanzamt) başvurabilir.
Sendika Ölüm Parası
Bazı sendikalar, üyelerinin vefatı halinde kanuni mirasçılarına “Sendika Ölüm Parası” ödemesi yapmaktadır. Bu durum sendikaların tüzüklerinde (Satzung) kayıtlıdır.
Hayat sigortası (Lebensversicherung)
Vefat edenin hayat sigortasının bulunması halinde, kanuni mirasçılarının gerekli olan belgelerle sigorta poliçesini düzenlemiş sigorta şirketi veya bankaya başvurmaları gereklidir.
Banka mevduatları
Mirasçıların, veraset ilamının (Mirasçılık Belgesi) Almanca tercümesiyle birlikte, vefat edenin Almanya’daki banka hesaplarının bulunduğu bankaya/bankalara başvurmaları gerekir.
Vefat edenin herhangi bir bankaya vermiş olduğu banka yoluyla tahsil yetkisi (Einzugsermächtigung) ve otomatik ödeme (Dauerauftrag) emrinin mevcudiyeti halinde, mirasçıların bu yetki veya ödeme emrini feshetmeleri ya da değiştirmeleri gerekir.
Kira sözleşmesi
Mirasçılar kanunen kira sözleşmesinin tarafı olurlar. Diğer ifadeyle mirasçılar kiracı vefat ettikten sonra kira borcunu ödemekte mükelleftir. Bundan dolayı mirasçılar, en kısa zamanda mal sahibine ölüm olayını ve kira sözleşmesini feshedip etmeyeceklerini bildirmelidir.
Böyle bir durumda, kira sözleşmesinin fesh edileceğinin, ölüm olayının öğrenildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde mal sahibine yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Bu çerçevede, kira teminatı (Kaution) da geri istenmelidir.
Diğer
Gerektiğinde aşağıdaki kurum ve kişilere de ölüm olayı vakit geçirilmeden bildirilmelidir:
- Trafik Dairesi
- Telefon şirketleri (ev telefonu, cep telefonu)
- Kablolu TV (Lig TV, Premiere, vs.)
- Televizyon Ücret Kurumu (GEZ)
- Elektrik, su ve gaz işletmeleri
- Dernekler
- Abone olunan gazeteler
- Sigortalar (araba, kaza, hayat, ev, eşya, vs.)
- Vefat edenin avukatı, vergi danışmanı (bu kişilerde vefat edenin vasiyetnamesi bulunabilir)
Türkiye´de yapılacak işlemler
Veraset İlamı (Erbschein)
Vefat edenin Türkiye’de kayıtlı olduğu nüfus kütüğünün bulunduğu yerdeki Sulh Mahkemesi’nden veraset ilamı çıkartılması gerekir. Bunun için yasal mirasçılardan herhangi birinin Sulh Mahkemesine başvuruda bulunması yeterlidir. Ayrıca mirasçının veya gayrımenkulun bulunduğu yerdeki Sulh Mahkemeleri de bu hususta yetkilidir. Veraset ilamı çıkartılmasında bir süre sınırlaması yoktur.
Mirasın Reddi (Ausschlagungserklärung)
Mirasçılar, miras bırakanın borçları yönünden sorumluluk almak istemedikleri takdirde, mirası reddetme hakkına sahiptir. Mirasın reddi için herhangi bir sebep gerekmez. Bunun için, kanuni mirasçıların miras bırakanın vefatından, mahsup mirasçıların ise lehlerinde yapılan tasarrufun kendilerine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde Sulh Mahkemesine müracaatta bulunmaları gerekir.
Ölüm Yardımı
Ölüm yardımı, öncelikle emeklinin sağlığında verdiği beyannamede gösterdiği kişiye ödenir.Ölüm yardımı, beyanname verilmemiş ise eşe, eşin bulunmaması halinde çocuklara, çocukların da bulunmaması durumunda anne ve babaya, onların da bulunmaması halinde kardeşlere yapılır. Ölüm yardımı için Sosyal Güvenlik Kurumu Bölge Müdürlüğü’ne başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Dul, Yetim ve Yetiştirme Aylığı
Hak sahipleri Türkiye’de ikamet ediyorlarsa, Sosyal Güvenlik Kurumu Bölge Müdürlüğü’ne başvurmalıdır.
Veraset ve İntikal Vergisi
Veraset yoluyla mal elde edenler, elde ettikleri malları bir beyanname ile bildirmeye mecburdurlar. Bu kişiler Türkiye’de mukimlerse, beyanname vefat edenin Türkiye’deki son ikametinin bulunduğu yerin ilgili vergi dairesine, vefat eden şahıs Türkiye’de hiç ikamet etmemiş veya son ikametgahı tespit olunamamış ise Maliye Bakanlığı’na verilir. Yabancı memleketlerde bulunan mükellefler ise, beyannamelerini Türk Konsolosluklarına verirler. Beyannamenin her mükellef için ayrı ayrı veya müştereken verilmesi mümkündür. Beyannameler aşağıda kayıtlı süreler içinde verilmelidir:
- Ölüm Türkiye’de meydana geldiyse; mükelleflerin Türkiye’de bulunmaları halinde, ölüm tarihini takip eden dört ay, mükelleflerin yabancı bir ülkede bulunmaları halinde ölüm tarihini takip eden altı ay içinde,
- Ölüm yabancı bir ülkede meydana geldiyse; mükelleflerin Türkiye’de bulunmaları halinde, ölüm tarihini takip eden altı ay, ölüm olayının meydana geldiği ülkede bulunmaları halinde, ölüm tarihini takip eden dört ay, başka ülkede olmaları halinde de, ölüm tarihini takip eden sekiz ay içinde,
Gaiplik halinde, gaiplik kararının ölüm siciline kaydolunduğu tarihi takip eden bir ay içinde. Beyanname geç verilir ya da hiç verilmezse, usulsüzlük cezası, vergi kaybı cezası ve gecikme faizi alınır.