YENİ sosyal güvenlik sisteminin yürürlüğe girmesi ile birlikte, çalışmadan emekli olmak kolaylaşacak.
MEVCUT SİSTEM NEYDİ?
Mevcut sistemde; SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı sigortalısı olarak, çalışmadan emekli olabilmenin belli koşulları vardı.
- İşsiz bir vatandaş ya da ev hanımı; SSK’ya daha önce 1.080 gün prim ödemişse, “isteğe bağlı SSK sigortalısı” olup, prim ödeyerek emekliliğe hak kazanabiliyordu.
- Bağ-Kur’da ise, 18 yaşını dolduran işsiz bir vatandaş ya da ev hanımı “İsteğe Bağlı Bağ-Kur sigortalısı” olup, prim ödemek suretiyle, emekliliğe hak kazanabiliyordu.
- T.C. Emekli Sandığı’nda ise, 21 Eylül 2004 tarihinden itibaren, görevden ayrılan ve en az 10 yıl görev yapan memurlara, “isteğe bağlı sigortalılık” avantajı sağlanabiliyordu.
YENİ SİSTEM NASIL OLACAK?
Yeni sistemde işsiz vatandaşlar ve ev hanımları, yine “isteğe bağlı sigortalı” olabiliyorlar. Buna göre, isteğe bağlı sigortalılar, prime esas kazancın alt ve üst sınırları (günlük asgari ücret ile günlük asgari ücretin 6,5 katı) arasında olmak üzere, prim ödeyecekleri kazançları ile prim ödeme gün sayısını kendileri belirleyecekler.
Mevcut düzenlemelerde, her ay 30 gün üzerinden prim ödenmesi gerekiyordu. Yeni sistemde, sigortalı, kendi belirleyeceği günlük kazanç ve prim gün sayısına göre bulunacak kazanç üzerinden, yüzde 20’si emeklilik, yüzde 12’si genel sağlık sigortası primi olmak üzere toplam yüzde 32 oranında prim ödeyecek. Ödenecek günlük prim tutarı bugünkü asgari ücrete göre 5,66 YTL ila 36,82 YTL arasında değişecek. Asgari ücret arttığında, buna bağlı olarak ödenecek günlük prim tutarı da artacak.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTA KOLAYLAŞIYOR
1 Ocak 2007’den itibaren isteğe bağlı sigortalılık daha kolay olacak. Ayrıca kapsamı genişleyecek. Türkiye’de yasal olarak ikamet eden ve zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayan veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden, son bir yıl içinde 360 günden az çalışan veya tam gün çalışmayıp günün belli saatlerinde çalışan herkes isteğe bağlı sigortalı olabilecek.
Daha önce sigortalı olma şartı aranmayacak, ancak 18 yaşını doldurmuş olmak gerekecek.
İŞSİZE VE EVHANIMINA SAĞLIK YARDIMI GELİYOR
Mevcut sistemde, işsiz vatandaşlar ve evhanımları, isteğe bağlı sigortalı olduklarında, sağlık yardımı alamıyorlardı. Örneğin, hastanede sigortalı olarak tedavi olamıyorlardı.
Yeni sosyal güvenlik sisteminde, genel sağlık sigortası primi ödemek zorunlu olduğundan, isteğe bağlı sigortalı olanlar da sağlık yardımından yararlanabilecekler.
İŞSİZ ANNE-BABANIN ÇOCUĞUNA ÜCRETSİZ TEDAVİ
Yeni yasa ile herkes zorunlu Genel Sağlık Sigortası kapsamına alınıyor. Gücü olmayanın primini ise Devletin karşılaması öngörülüyor. Buna göre; anne ve babası prim ödemese bile 18 yaşından küçüklere ücretsiz sağlık hizmeti verilecek. Ayakta tedavide 2 YTL katılım payı alınacak.
İŞSİZ KALANIN PRİMİNİ DEVLET ÖDEYECEK
Çalışırken işsiz kalanlar, hem işsizlik yardımı alacak hem de bu süre içinde sigortalılığı devam edecek. Böyle olunca, işsizlikte geçen süre de emekliliğe sayılacak. İşsizlik sigortasından aylık alanların, sigorta primlerini asgari ücret üzerinden, Türkiye İş Kurumu yatıracak. Böylece işsiz kalanlar için prim boşluğu da olmayacak.
1 OCAK 2007’DEN ÖNCE BİR GÜN SİGORTALI OLMA AVANTAJI
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun, yılbaşında yürürlüğe girmesinden önce “1 gün dahi” sigortası bulunanlar için emeklilik yaşı veya prim ödeme gün sayısı değişmiyor. Halen, SSK; Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kanunlarına göre emeklilik yaşı kadın için 58, erkek için 60 olarak uygulanıyor. 2006 yılı sonuna kadar 1 gün dahi sigortalı olanlar için emeklilik yaşı veya prim ödeme gün sayısında değişiklik olmayacak.
Emekli olabilmek için 2006 yılı içinde işe başlayanlarda 7.000 gün olan süre, 1 Ocak 2007’den itibaren sigortalı olanlarda, kademeli olarak 9.000 güne kadar çıkacak. Ayrıca emeklilik yaşı da yine kademeli olarak 65’e çıkacak.
İş kazası geçiren esnafa sürekli gelir
Yeni sosyal güvenlik sisteminde, esnafın, iş kazası geçirip, çalışamaz duruma gelmesi halinde, esnafa aylık bağlanacak mı?
– Esnafın, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve arızalar nedeniyle alacakları raporlarda meslekte kazanma gücü en az yüzde 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilirse kendilerine sürekli iş göremezlik geliri bağlanacak. Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanacak.
Sürekli iş göremezlik durumunda aylık kazancının yüzde 70’i gelir olarak veriliyor. Sigortalı sürekli bakıma muhtaç ise, gelir bağlama oranı yüzde 100 olarak uygulanır. Ancak esnaf, tüccar, serbest çalışan sürekli iş göremezlik aylığı için prim ve her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunlu kılınıyor.
Geriye doğru borçlanıp emekli olmak
Geçmiş yıllarda, uzun süre sigortasız olarak çalıştım. Yeni sosyal güvenlik sistemi yürürlüğe girince, geriye dönük borçlanıp, prim ödemek suretiyle emekli olabilir miyim?
– Hayır borçlanamazsınız. Şu anda mevcut olan ya da 1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe girecek olan yeni düzenleme, geçmişte sigortasız olan sürelerle ilgili, borçlanıp prim ödeme olanağı sunmuyor.
Cinsiyet değiştirenlerin durumu ne olacak
Daha önce bir yazınızda, ölen babasından aylık bağlatmak isteyen 22 yaşındaki erkek çocuğun, kız çocuklara aylık bağlandığını öğrenince, cinsiyet değiştirip aylık bağlattırdığını açıklamıştınız. Peki… Yeni yasa çıkınca, sigortalı bir erkek cinsiyet değiştirip, kadın olursa ne olur?
– Kadınlarda emeklilik yaşı daha düşük olduğu için, iki yıl önce emekli olur. Ancak başka özel bir neden yoksa, iki yıl için bu operasyona değmez.
Kaynak: şükrü kızılot/hürriyet
