Mevcut haklar korunuyor
Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı Tuncay Teksöz, merak edilen konuları aydınlattı. Teksöz, mevcut sistemde bir gün bile çalışılmış ise emekliliği hak ediş koşullarının değişmeyeceğini söyledi
AHMET KIVANÇ
Yeni sosyal güvenlik sisteminin anlatıldığı bu yazı dizisinin son bölümünde, reformun mimarlarından Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı Tuncay Teksöz, herkesin merak ettiği sorulara yanıt verdi. Reformla 18 yaşın altındaki her Türk vatandaşının koşulsuz Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında olacağını ve anne-babalarının prim borcu olup olmadığına bakılmaksızın sağlık hizmeti alacaklarını belirten Teksöz, mevcut çalışanların emekliliği hak ediş koşullarında değişiklik olmayacağını, 9 bin gün prim ödeyerek emekliliği hak edenlerin emekli olmayıp çalışmaya devam etmelerinin kendi yararlarına olduğuna dikkat çekti.
Emekli aylığı alanların aylığı yeni sistemde düşecek mi?
Hangi sosyal güvenlik kurumuna bağlı olursa olsun, mevcut aylıkta hiçbir düşme olmayacak.
Ödeme gücü olmayanların durumu ne olacak?
Amacımız toplumun tüm bireylerinin yanı sıra Türkiye’de bulunan yabancı sığınmacıları da GSS kapsamına almak. GSS’li olmak isteğe bağlı değil, zorunlu olacak. Şu anda sağlık sigortası kapsamında olmayan kesimleri ikiye ayırıyoruz; yoksul olanlar ki, onların primini devlet ödeyecek. Yoksul olmayanlar da kendileri prim ödeyerek sisteme katılacaklar. Daha önce parası olduğu halde sosyal güvenlik sistemine girerek sağlık sigortası yaptırmak isteseler de bu olanak yoktu.
Prim ödeyip ödemeyeceği açısından, kişinin yoksul olup olmadığı nasıl belirlenecek?
Sosyal Yardımlar ve Primsiz Ödemeler Kanunu tasarısında kimlerin yoksul kategorisine alınıp, primlerinin devlet tarafından ödeneceği düzenlenecek. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kişilerin ikamet ettiği bölgenin sosyoekonomik özellikleri, evli olup olmadıkları, çocuk sayılarını dikkate alarak yıllık veya altı aylık olarak ‘eşik değer’ belirleyecek. Bunun altında yaşayanların sağlık primini devlet ödeyecek.
Yeşil kartlı vatandaşlar sağlık primi ödeyecek mi?
Mevcut yeşil kartlıların, sistemin başladığı tarihten itibaren iki yıl boyunca sağlık primini devlet ödeyecek. Yeşil kartlar iki yılda bir vize edildiği için, vize edilme günü geldiğinde primleri yine devlet tarafından ödenecek.
Memurlar sağlık primi ödemiyor. Yeni sistemde sağlık primi ödeyeceğime göre toplam prim yüküm artacak mı?
Yeni sistemde sigortalıların toplam prim yükü yüzde 33.5 olacak. Bunun yüzde 20’si emeklilik, yüzde 12.5’i sağlık, yüzde 1’i de analık, meslek kazası gibi kısa süreli sigorta kolları için kesilecek. SSK’lıların mevcut prim ödemeleri halen bu oranda. Bağ-Kur’luların toplam primleri, prime esas kazançlarının yüzde 40’ı, memurlarda da yüzde 36’sı oranında olduğu için toplam prim yükünde artış değil, bazıları açısından düşüş söz konusu olacak.
Yeni sistemde herkese emeklilik sigortası zorunlu mu?
Yevmiyeli işlerde çalışanlar, tarımda kendi adına veya ev işlerinde süresiz olarak çalışıp aylık geliri asgari ücretin altında olanlar ile kendi nam ve hesabına çalışıp vergi mükellefi bulunmayan ve asgari ücretin altında kazananlara emeklilik sigortası zorunluluğu olmayacak. Çünkü söz konusu kesimin yeterince geliri yok. Bunlar için isteğe bağlı sigortalılık çok daha esnek tasarlandı.
GSS herkes için zorunlu olduğuna göre, parası olmayan kişi sağlık hizmetlerinden yararlanamayacak mı?
Ödeme gücü olmayanların sigorta primini devlet karşılayacak. Ödeme gücü olup da GSS’ye kayıtlarını yaptırmayanlar ya da prim borçlarını ödemeyenler sağlık hizmetlerinden yararlanamayacak. Ancak, 18 yaşın altındaki her Türk vatandaşı koşulsuz GSS kapsamında olacak ve anne babalarının prim borcu olup olmadığına bakılmaksızın sağlık hizmetlerinden yararlanacaklar. Ayrıca, bulaşıcı hastalığı bulunma, analık ve hamilelik, bakıma muhtaç olma, iş kazası ve meslek hastalığı geçirme, acil vakalardaki kişiler prim ödeme zorunluluğu dışında olacak ve sağlık hizmetlerinden yararlanacak.
İşveren sağlık primini zamanında ödemezse ne olur?
Primin ödenmemesi işverenle Genel Sağlık Sigortası Kurumu arasındaki bir sorun. İşverenin ödemediği primden işçi sorumlu olmayacak. Primini kendisi ödemekle yükümlü olan kişiler, örneğin şu anki Bağ-Kur’lular primlerini ödemezlerse sosyal güvenlik sisteminin faydalarından yararlanmaları kısıtlanıyor. Fakat sağlıkta acil durumlar, 18 yaşın altındaki çocukları, analık, hamilelik gibi durumlarda gibi nedenler açısından istisnalar getiriliyor.
SSK’ya tabi ve şu anda emekliliği hak etmiş bir kişi emeklilik başvurusuna şimdi mi, yoksa yeni sistem yürürlüğe girdikten sonra mı yapsa avantajlı duruma geçer?
Emekliliğini hak etmiş kişiler açısından sistemde kalarak daha uzun süre çalışmak, mevcut sisteme göre yeni sistemde daha avantajlı. Çünkü yeni sistemin temel felsefesi emekliliği değil çalışmayı özendirmek; daha uzun süre çalıştıkça daha yüksek emekli aylığı hak etmeyi sağlamak.
O anlamda da mevcut emekliliği hak etmiş kişilerin panikle emekli olmalarına gerek yok. Başka nedeni olup da emekli olmak isteyenler varsa ayrı ama sırf bu yasa çıkacak, ‘kötü etkileneceğiz’ diye emekli olmak isteyenler yanlış yaparlar. Çünkü bu yasa onları olumlu etkileyecek.
Memurların prime esas kazançlarına tavan getirilmemesi, daha fazla prim ödemesine neden olmayacak mı?
Memurların kazancının tümü prime tabi değil, yeni sistemde prime tabi olacak ama bu da sonuçta emekli olduklarında aylıklarını yükseltecek. Doğacak matrah farkı ise yasanın ilk yılında devlet tarafından karşılanacak.
Mevcut kazanılmış haklar yeni sistemde korunacak mı?
Yasa yürürlüğe girmeden önce mevcut yasaya tabi olarak bir gün dahi çalışan herkes için emekli olma koşulları değişmeyecek. Çalışan hiç kimsenin emekliliği hak etme koşulları, yani hangi yaşta, hangi prim ödeme gün sayısında emekli olacağı konularında hiçbir değişiklik olmayacak.
Yirmi yıllık SSK’lının on yıl daha çalıştığı takdirde emekli aylığı ne olacak?
Bu durumdaki kişi için eski ve yeni sisteme göre 30 yıllık iki tane emekli aylığı hesaplayacağız. Yani eski sistemde 30 yıl çalışsaydı ne alacaktı, yeni sistemde 30 yıl çalışmış olsa ne alacak, bunu ayrı ayrı hesaplayacağız. Sonra 30 yıl üzerinden eski sisteme göre hesaplanan aylığın üçte ikisi (20 yıl için), yeni sisteme göre hesaplananın da üçte biri (10 yıl için) dikkate alınacak. İkisinin toplamı, aylığı oluşturacak. Dolayısıyla bu durumdaki bir kişi yeni sistemde geçirdiği süre kadar yeni sistemden etkilenecek.
506 Sayılı SSK Kanunu’nda sakatlara uygulanan vergi avantajları ile erken yaşlanan sigortalıların emekli olabilmelerini düzenleyen hüküm neden kaldırıldı?
Bu hükümler tasarının ilk halinde kaldırılmıştı. Ancak Ekonomik Sosyal Konsey ile görüşmeler sonrası yeniden tasarıya konulması kararlaştırıldı.
Yurtdışındakilerin borçlanarak Türkiye’de emekli olabilmelerinde fark olacak mı?
Önemli bir fark olacak. Mevcut sistemde günlük 3.5 dolarlık prim ödeme var. Yeni sistemde artık, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızdan bir matrah seçmelerini isteyeceğiz. Türkiye’de çalışan bir kişi nasıl asgari ücretle, asgari ücretin 6.5 katı arasındaki herhangi bir matrah üzerinden prim ödüyorsa kendisi de seçeceği bir matrah üzerinden prim ödeyecek ve emekli olacak. Türkiye’de çalışan bir kişi ne kadar ödüyorsa onlar da o kadar ödeyecek; ne daha az, ne daha fazla.
Sağlık ocaklarından parasız hizmet alınabiliyor. Koruyucu sağlık hizmetleri yeni sistemde paralı mı olacak?
Aksine, koruyucu hekimlik prim ödeme yükümlülüğü bile gerektirmeyecek. Nasıl 18 yaşın altındakilerde, bulaşıcı hastalıklarda, analık, gebelik hallerinde prim ödeyip ödemediğine bakmıyorsak, koruyucu sağlık hizmetlerinde de prim ödenip ödenmemesine bakmıyoruz. Prim ödemeyenlere de aşılama, tetkik, ön araştırma gibi kişisel koruyucu sağlık hizmeti verilecek.
Sağlık hizmeti için katkı payı ödenecek mi?
Eski sistemde olduğu gibi ortez, protezde yüzde 10 ile yüzde 20 arasında katılım payı olacak. Onun dışında sigortalılarımız ihtiyaçlarına bağlı olarak sağlık hizmetlerine erişebilecekler.
Primi çok ödeyen, daha çok sağlık hizmeti mi alacak?
Sağlık sigortası için herkes, prime esas kazançlarının yüzde 12.5’i oranında prim ödeyecek ve ihtiyacı kadar sağlık hizmeti alacak. Bunu doktorlar belirleyecek.
Yeni sistemde her yıl tedavinin kapsamı düzenlenecek. Kurum bir yıl kapsama aldığı sağlık hizmetini ertesi yıl uygulamayabilir mi?
Bu düzenlemenin amacı, hangi ilacın hangi koşullarda hangi sürelerde kullanılabileceği, hangi tıbbi malzemenin ödeneceği, hangi şekilde hastaların sevk zincirine uyacağı gibi kuralları belirlemektir. Bu kuralları belirleme yetkisini artık Genel Sağlık Sigortası Kurumu kullanacak. Üstelik bu yetkiyi kullanırken de birtakım kriterler verildi. Bu, hiçbir şekilde sağlık hizmetini kısıtlayıcı bir yetki değildir. Kanun sigortanın kapsamını belirliyor.
Muayenede sigortalılardan 2 YTL katkı payı alınacak mı?
Ekonomik Sosyal Konsey’deki tartışmalar sonucu söz konusu 2 YTL’lik katkı payının tasarıdan çıkarılması kararlaştırıldı.
Sağlık karnesinin yerini yeni kimlik kartları alacak
Sigortalıların sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için T.C. kimlik kartı yeterli olacak. İçişleri Bakanlığı’nca dizayn edilecek yeni kimlik kartlarında, sosyal güvenliğe ilişkin bilgiler de yer alacak.
İsteyen farkını ödeyerek lüks hastaneye gidebilir
Genel Sağlık Sigortası’ndan yararlananlar sosyal güvenlik kurumunun anlaşmalı olmadığı bir hastanede tedavi olabilecek mi?
Kişiler farkını ödeyerek çok lüks hastanelerden sağlık hizmeti satın almak isterse buna engel yok. Sistem buna izin verecek. Sosyal güvenlik kurumu o hastaneyle fiyat sözleşmesi yapmayacak. Hasta da oraya giderken bedeli kendisinin ödeyeceğini bilecek. Ama bu durumda da biz hastamıza, anlaşmalı bir yere gitseydi ödeyeceğimiz rakamın yüzde 70’ini yine ödeyeceğiz.
