Almanya’da yaşayan yabancı uyruklu göçmenlerin Alman vatandaşlığına geçişlerini düzenleyen birden fazla yasa bulunmaktadır. Almanya’ya geliş nedeni, oturma süresi veya oturma izni statüsü gibi kıstaslar, bir yabancının Alman vatandaşlığına geçişinde hangi yasadan yararlanabileceğinin belirlenmesi bakımından önemlidir.
Alman Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması
Anne ve babasından biri Alman vatandaşı olan çocuk, doğuştan Alman vatandaşıdır (kan ilkesi). Ayrıca, 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat çerçevesinde, yabancı anne ve babaların Almanya’da doğan çocukları, anne veya babadan biri çocuğun doğduğu sırada en az sekiz yıldan beri devamlı ve yasal şekilde Almanya’da yaşıyor ve de oturma hakkına ya da en az üç yıldan beri süresiz oturma iznine sahip bulunuyor ise, re’sen Alman olurlar. Bu çocuklar, doğuştan itibaren tüm hak ve ödevleriyle Alman vatandaşı olurlar.
Seçme yoluyla Alman vatandaşlığının kazanılması
Doğum ilkesine göre Alman olmakla birlikte, aynı zamanda ana ve babalarının vatandaşlığını da almış bulunan kimselerin, reşit olduktan sonra 23 yaşına kadar bu vatandaşlıklarından birini tercih etmeleri gerekmektedir:
- Yabancı vatandaşlığı korumak istediklerini bildirenler veya 23 yaşını doldurdukları tarihe kadar herhangi bir tercih bildirmeyenler Alman vatandaşlığını kaybederler.
- Alman vatandaşlığına karar verenlerin 23 yaşına kadar, diğer vatandaşlıktan çıktıklarını belgelemeleri gerekir.
- Öteki vatandaşlıktan çıkılması olanaksız veya çok ciddi sıkıntılara yol açar nitelikte ise, birden fazla vatandaşlık kabul edilebilir. Bu durumda, en geç 21 yaşına kadar, o tarihte öteki vatandaşlıktan çıkarılma işleminin başarılı olup olmayacağı henüz bilinmese dahi, vatandaşlığı koruma izni için başvurulmalıdır.
Resmi makamlar gençlere erginlik çağına geldikleri zaman seçim yükümlülüğü (optionspflicht) hakkında bilgi vereceklerdir.
Çocuklar için vatandaşlığa geçiş düzenlemesi
1 Ocak 2000 tarihinden itibaren Alman vatandaşlığını doğum yoluyla kazananlardan 10 yaşına kadar olan çocuklar yeni yasanın getirdiği koşullarla özel bir hakka sahip bulunmaktadır. Bu koşullar:
Vatandaşlığa geçiş için 31 Aralık 2000 tarihine kadar başvuruda bulunulması, -Çocuğun 1 Ocak 2000 tarihinde on yaşını doldurmamış olması, -Çocuğun Almanya’da doğmuş olması, -Doğum sırasında ana veya babanın en az sekiz yıldan beri yasal şekilde Almanya’da yaşıyor olması ve oturma hakkına veya en az üç yıldan beri süresiz oturma iznine sahip bulunması, -Ana ve babanın yasal, süresiz oturma statüsünün sadece doğum sırasında değil, çocuğun vatandaşlığa geçişi sırasında da mevcut olmasıdır.
Bu çocuklar da reşit oldukları zaman seçim yükümlülüğüne tabidirler.
Yabancılar Yasası uyarınca Alman vatandaşlığının kazanılması
- 1 Ocak 2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Vatandaşlık Reform Yasası, bir yabancının Yabancılar Yasasına dayanarak Alman vatandaşı olma hakkını elde etmesini yeniden düzenlemiştir. Buna göre, 16 yaşını doldurmuş bir yabancı aşağıdaki koşulları yerine getiriyorsa yazılı başvuruda bulunması halinde Alman vatandaşlığını kazanabilir.
- Almanya’da en az 8 yıl yasal olarak oturmuş olmak. (Müsamaha (Duldung) statüsünde geçirilmiş süre yasal oturum sayılmamaktadır); -Vatandaşlık için başvuru yapıldığı anda “oturma izni”ne (süresiz veya sınırlı) veya “yerleşim izni”ne sahip olmak;
- Yeterli derecede Almanca bilmek. Almanca bilgisinin Avrupa Konseyinin ortak referans dil standartlarına göre yazılı ve sözlü olarak yeterli olması gerekmektedir. (Zertifikat Deutsch nach dem Niveau B 1 des Gemeinsamen Europäischen Referenzrahmens). Almanca bilgisini ispata yarar okul, kurs diplomaları yoksa, ilgili eyaletteki uygulamaya göre sözlü bir testten geçmek gerekebilmektedir.
- Almanya’nın hukuki ve toplumsal düzeni hakkında temel bilgilere sahip olmak; Sabıkasız olmak.
- En fazla 180 güne denk gelen para cezasını aşmayan mahkumiyetler veya infazı tecil edilmiş olması kaydıyla 6 ayı geçmeyen hapis cezaları engel teşkil etmez. Yukarıdaki sınırların altında kalan birden fazla cezalandırılma sürelerinin birbirine eklenmesi söz konusu değildir;
- Genel olarak geçimini sosyal yardım veya işsizlik yardımı olmaksızın temin edebilmek. Kendi kusuru olmaksızın işsiz kalma durumunda “işsizlik yardımı” veya “sosyal yardım” alınması engel teşkil etmez. Eğer başvuru sahibi 23 yaşının altında ise bu koşul aranmaz, gelir durumuna bakılmaz;
- Anayasal düzene bağlılık belgesinin imzalanması. Anayasaya aykırı bir faaliyette bulunmamak; -Hakkında Yabancılar Yasasının 46 maddesine göre sınır dışı edilme kararı bulunmamak;
- Başvuru tarihine kadar bağlı bulunulan ülkenin vatandaşlığından çıkılması. İlgili, kendisinden kaynaklanmayan nedenlerden dolayı diğer vatandaşlığından çıkamıyor ise, bu koşul aranmaz. Ayrıca, başvuruda bulunan kişi herhangi bir Avrupa Birliği ülkesinin vatandaşı ise, eski vatandaşlığından ayrılması gerekmemektedir;
- Reşit olmayan çocuklara vatandaşlığa alınma garantisi verilir. Başvuruda bulunan kişinin karısı / kocası ve reşit olmayan çocukları, Almanya’da düzenli olarak 8 yılı doldurma şartı aranmaksızın Alman vatandaşı olma hakkına sahip olabilirler.
Takdir yoluyla Alman vatandaşlığının kazanılması
Herhangi bir nedenle Yabancılar Yasasının kolaylaştırılmış vatandaşlık hükümlerinden yararlanamayan bir göçmen, aşağıdaki koşulları yerine getirdiği takdirde, Vatandaşlık Yasasının 8. maddesine göre Alman vatandaşlığına geçebilir. Hukuka uygun olarak gerekli oturma süresi bazı yabancı gruplar için farklılıklar içermektedir:
- Almanya’da en az 8 yıl yasal oturum, -Siyasi iltica başvurusu kabul edilenler için 6 sene oturum, -60 yaşından büyük yabancılar için 12 sene oturum, -Alman devletinin koruması altında olan veya hiçbir vatandaşlığı olmayan yabancılar için 6 sene oturum, -Alman devletinin çıkarlarının gerektirdiği hallerde en az 3 senelik oturum, -Bir Alman tarafından evlatlık edinilen çocuklar için 3 senelik oturum, -Vatandaşlık başvurusu yapıldığında, “oturma izni”ne (sınırlı veya sınırsız)
- veya “yerleşim izni”ne sahip olmak, -Almanya’da temelli olarak yerleşmiş olmak (geçici bir nedenle Almanya’da bulunanlar bu haktan yararlanamaz); -Alman medeni hukukuna göre reşit olmak ve kişilik haklarının herhangi bir nedenle kısıtlanmamış olması,
- Sabıkasız olmak. Yabancılar Yasasının 46. /1.- 4. maddeleri ve 47./1. – 2. maddeleri uyarınca sınır dışını gerektirecek herhangi bir durumun bulunmaması. Ağır para veya hapis cezasını gerektirecek suçların işlenmiş olması veya yasadışı kamu düzeni bozucu faaliyetlere katılınmış olması Alman vatandaşlığına geçişe engel oluşturur.
- Kendisi ve ailesi için yeterli bir konuta sahip olmak,
- Kendisi ve ailesinin geçimi için yeterli bir gelire sahip olmak. Herhangi bir nedenle sosyal yardım veya işsizlik yardımı alan bir yabancı Alman vatandaşlığına geçemez. Herhangi bir nedenle işsizlik parası, hastalık kasası yardımı, çocuk eğitim parası, konut yardımı veya BaföG alanlar için gelecekteki gelir durumlarının nasıl olabileceği değerlendirilir.
- Yeterli düzeyde Almanca bilmek, -Anayasal düzene bağlılık belgesinin imzalamak, -Eski vatandaşlıktan ayrılmak,
Yukarıdaki koşulları yerine getiren, 16 yaşını doldurmuş bir yabancı vereceği bir dilekçe ile Alman vatandaşlığına geçebilir.
Eş ve çocukların durumu
Ailede ebeveynlerden biri 2. bölümde belirtilen koşulları yerine getiriyorsa, eş ve çocuklar da verecekleri dilekçelerle birlikte Alman vatandaşlığına geçebilirler. Vatandaşlığa geçmek için gerekli oturum süresi, eş ve çocuklarda daha düşük tutulmuştur. Örneğin eşlerde, eğer ailenin müşterek yaşamı en az iki yıldır Almanya’da sürüyorsa, 4 yıllık oturum süresi yeterli kabul edilmektedir. Çocuklarda ise Almanya’da 3 yıllık oturum süresi yeterlidir. Eğer çocuk 6 yaşından küçükse, yaşının yarısına denk süreyi Almanya’da ailesi ile birlikte geçirmiş olması yeterlidir.
Yeterli Almanca bilgisi kural olarak hem eşten, hem çocuklardan beklenmektedir. Eğer diğer aile bireyleri yeterli Almanca biliyorsa eşin eğitim durumu ve diğer zorluklar da gözönüne alınarak, daha az bir Almanca bilgi düzeyi kabul edilebilmektedir. 16 yaşından küçük çocuklardan Anayasaya bağlılık açıklamasını imzalamaları istenmez.
16 yaşını doldurmuş çocukların dilekçeleri müstakil işlem görür ve tam ücret gerektirir. Ancak, 23 yaşın altındaki gençlerin başvurularında geçimini kendi geliriyle temin etme koşulu aranmaz. Yasalar bir aile içinde tek vatandaşlık prensibinin gerçekleşmesini (tüm aile bireylerinin beraberce Alman vatandaşı olmasını) desteklemektedir. Ancak bu zorunlu değildir. Koşulları yerine getiren bir ebeveyn Alman vatandaşlığına tek başına veya çocuklarıyla birlikte geçmekte serbesttir.
